Deel 1: Inleiding tot leiderschap binnen sportteams en de impact van de leiders binnen het team
Prof. Fransen maakt een onderscheid tussen twee soorten leiders binnen een team: enerzijds de formele leiders (coach en kapitein) en anderzijds de informele leiders (d.w.z. de leiders die hun leiderschapsstatus krijgen op basis van natuurlijke interacties met hun teamgenoten, zoals oudere spelers die jongere spelers op sleeptouw nemen).
Ze bespreekt vervolgens de bevindingen van het eigen onderzoek vanuit Leading Insights naar leiders binnen het team om te concluderen dat deze leiders inderdaad een belangrijke impact hebben op hun teamgenoten. Meer specifiek heeft de kwaliteit van deze leiders invloed op zowel het functioneren van het team (bv. teamvertrouwen, teamcohesie, teamveerkracht), prestatie-indicatoren (bv. objectieve prestatie, tevredenheid met de prestatie, teamranking), alsook welzijnsindicatoren (bv. gezondheid, welzijn, burn-out). Belangrijk om op te merken is dat terwijl de leiders binnen het team een enorm positieve impact kunnen hebben, is het ook zo dat wanneer de verkeerde leiders worden benoemd (bv. aangesteld als kapitein) en zij negatief leiderschapsgedrag vertonen, dit ook een nefaste invloed zal hebben op het team. Het belang van het identificeren van de juiste leiders in het team is daarom essentieel, wat ons brengt bij Deel 2.
Deel 2: Wie zijn de beste leiders binnen een team?
Prof. Fransen introduceert vier leiderschapsrollen die kunnen worden opgenomen door leiders binnen het team, waaronder taakleiderschap (het geven van tactische richtlijnen), motivationeel leiderschap (teamgenoten aanmoedigen om op hun best te presteren), sociaal leiderschap (het creëren van een goede sfeer binnen het team), en extern leiderschap (het team vertegenwoordigen naar management, pers en sponsors).
Hoewel van kapiteins wordt verwacht dat zij al deze rollen op zich nemen, heeft het onderzoek binnen Leading Insights aangetoond dat de kapiteins slechts zelden door hun teamgenoten daadwerkelijk worden gezien als de beste leider op deze rollen. Aangezien elke rol andere talenten vereist, en deze talenten meestal verspreid zijn over het team, wordt daarom aanbevolen om deze rollen te verdelen onder die teamleden die het meest geschikt zijn om deze rol op zich te nemen. Ons onderzoek heeft ook aangetoond dat teams met een dergelijke structuur van gedeeld leiderschap meer teamvertrouwen hebben, een sterkere mate van teamidentificatie delen, en hoger eindigen op de ranglijst dan teams met één enkele leider.
Deel 3: Waarom een structuur van gedeeld leiderschap het leiderschap van de coach alleen maar versterkt
Ondanks de bewezen voordelen van een structuur van gedeeld leiderschap, zijn coaches vaak terughoudend om dit te implementeren, mogelijks uit angst om in te boeten aan de eigen leiderschapsstatus wanneer ze het leiderschap binnen hun team versterken. Het onderzoek binnen Leading Insights heeft echter aangetoond dat deze angst volkomen ongegrond is. Integendeel zelfs, in teams die meer gedeeld leiderschap hebben (d.w.z. betere taak-, motivationele, sociale en externe leiders), worden de coaches zelfs als betere leiders gezien op elk van deze rollen in vergelijking met coaches van teams met meer hiërarchisch leiderschap.
Het ideale leiderschapsmodel ligt dus ergens tussen een hiërarchische structuur (coach en kapitein vs. rest van het team) en een zelfsturende structuur (geen coach), waarbij de coach het kader uittekent, maar daarnaast ook de nodige ruimte laat aan leiders binnen het team om te ontplooien en hen verder versterkt in hun leiderschap. Op die manier wordt het leiderschapspotentieel maximaal benut en de impact op prestaties en welzijn gemaximaliseerd. Het is daarom belangrijk om verder te kijken dan de teamkapitein en de echte leiders binnen een team te identificeren op elk van de verschillende leiderschapsrollen.
Deel 4: De weg naar effectief leiderschap
Om te komen tot een optimale structuur van gedeeld leiderschap, moeten de juiste leiders worden geïdentificeerd, benoemd en ontwikkeld. Leading Insights ontwikkelde hiervoor de Shared Leadership Mapping analyse, die een duidelijk beeld geeft van wie de sleutelfiguren zijn binnen het team. Meer specifiek wordt, na het samenbrengen van de percepties van alle teamleden en de coach, sociale netwerkanalyse gebruikt om het leiderschapsnetwerk in het team visueel in kaart te brengen. Op basis van dit netwerk en aanvullende grafieken wordt een gedetailleerd rapport opgesteld, dat wordt gebruikt als basis voor het suggereren van de meest geschikte leiders binnen het team aan de coach en eventuele sportpsycholoog.
De formele benoeming van leiders is essentieel, en dat geldt ook voor de verdere ontwikkeling van hun leiderschapsvaardigheden, met name met betrekking tot hun identiteitsleiderschap, aangezien hun teamgenoten meer vertrouwen zullen krijgen en beter zullen presteren als ze een sterkere teamidentiteit binnen hun team delen. In dit licht ontwikkelde Leading Insights, in samenwerking met hun Australische partners, een vijf-stappen leiderschapsprogramma (5RS). Dit programma bleek vanuit interventie onderzoek zeer effectief om het identiteitsleiderschap van de leiders binnen het team te verbeteren. Daarnaast werd ook een positieve impact getoond op onder andere teamidentificatie, intrinsieke motivatie en de gezondheid van de sporters.
Meer informatie over dit onderwerp, evenals over de Shared Leadership Mapping en het 5RS-programma vindt u hier.