Teamvertrouwen

“Geloof in jezelf”, een uitspraak die je waarschijnlijk al een miljoen keer gehoord hebt, vooral wanneer je een sport beoefende. Verschillende studies geven inderdaad aan dat zelfvertrouwen kan leiden tot een sterkere vooruitgang. Meer recent is de focus echter verlegd op teamvertrouwen. Spelers die vertrouwen hebben in de capaciteiten van hun team blijkt een essentiële factor te zijn voor het succes van een sportteam. Zeker in spannende wedstrijden, waar de inzet is hoog en de spanning te snijden is, kan teamvertrouwen net het verschil maken tussen winst en verlies.

Twee soorten teamvertrouwen

Het bestaande onderzoek rond teamvertrouwen wordt gekenmerkt door tegenstrijdigheden in de manier waarop het concept teamvertrouwen gedefinieerd werd. Het doel van ons initieel onderzoek was dan ook om meer helderheid te brengen in dit concept. Hierbij brachten we meer conceptueel inzicht door twee types van teamvertrouwen te onderscheiden, namelijk een procesgericht type van teamvertrouwen (collective efficacy; bv. “Ik geloof dat mijn team een sterke werklust zal vertonen tijdens de wedstrijd”) en een uitkomstgericht type van teamvertrouwen (team outcome confidence; bv. “Ik geloof dat mijn team deze wedstrijd zal winnen”).

Teamvertrouwen als een dynamisch concept

Het is belangrijk om hierbij op te merken dat teamvertrouwen een dynamisch concept is dat varieert binnen eenzelfde wedstrijd, eerder dan een vast kenmerk te zijn met een hoge stabiliteit doorheen de tijd. Nochtans is één van de voornaamste beperkingen van het bestaande onderzoek precies het onvermogen om deze dynamische aard van teamvertrouwen in kaart te brengen.

In onze studie bevroegen we het procesgericht en het uitkomstgericht teamvertrouwen van spelers op drie tijdstippen tijdens officiële voetbalwedstrijden. De resultaten van de studie bevestigden de dynamische aard van teamvertrouwen, waarbij we zelfs binnen één wedstrijd grote fluctuaties in teamvertrouwen observeerden. Verder toonden de resultaten dat beide types van teamvertrouwen tijdens de rust significant gerelateerd waren aan de teamprestatie tijdens de tweede helft. Met andere woorden, hoe meer vertrouwen de spelers tijdens de rust hadden in de capaciteiten van hun team, hoe beter ze de prestatie van hun team tijdens de tweede helft vonden. Met andere woorden, teamvertrouwen kan het verschil maken tussen winst en verlies.

Bronnen van teamvertrouwen

Als teamvertrouwen fluctueert doorheen de wedstrijd en doorheen het seizoen, waarbij de prestatie beïnvloed wordt, is het van cruciaal belang dat we weten hoe we het in de juiste richting kunnen veranderen. Daarom kijken we binnen deze onderzoekslijn naar de bronnen van teamvertrouwen.

Eerder onderzoek stelde voorop dat de voorgaande prestatie de sterkste voorspeller was van teamvertrouwen (gezien jouw team de vorige wedstrijden won heb je er ook vertrouwen in dat jouw team de volgende wint). Toch suggereren de bevindingen uit onze meer recente studies dat bronnen tijdens de wedstrijd nog belangrijker zijn voor het voorspellen van het uitkomst- en procesgericht teamvertrouwen van de spelers en coaches. Deze artikels belichten eveneens de belangrijke rol van de leiders binnen het team (spelers die een leiderschapsrol opnemen) in het beïnvloeden van het teamvertrouwen van de teamgenoten, zowel in positieve als in negatieve zin.

Dat dit ook in de praktijk aangevoeld wordt, blijkt uit volgend illustratief verhaal enkele jaren geleden. Bij het analyseren van de slechtste competitiestart in 15 jaar van de Belgische voetbalkampioen R.S.C. Anderlecht wees journalist Peter Vandenbempt op de nadelige impact van laag teamvertrouwen, waarbij hij ook de essentiële rol van de leiders binnen het team benadrukt: “De organisatie en het vertrouwen achterin zijn een ramp. Bij elke tegenaanval staan ze daar te bibberen op hun benen. Er is een schrijnend gebrek aan leiderschap op het veld. Dat hebben we al vaker vastgesteld. Niemand neemt deze ploeg op sleeptouw als het moeilijk gaat. Het beste bewijs daarvan is dat Anderlecht dit seizoen niet één keer een achterstand heeft opgehaald.”

Leiders binnen het team lijken dus een fakkel van teamvertrouwen in de hand te hebben. De vonken, ontsprongen aan de fakkel van de leider, kunnen ook het vuur bij de andere teamleden ontsteken, waardoor het vuur zich snel verspreidt doorheen het team. Dit vuur kan de passie aanwakkeren in een positieve zin (wanneer de leider hoog teamvertrouwen uitstraalt), ofwel (en vermoedelijk met een sterkere impact) een verstikkend gevoel teweeg kan brengen in een negatieve zin (wanneer de leider laag teamvertrouwen uitstraalt). Een reeks experimentele studies binnen onze groep bevestigden inderdaad dat leiders binnen de groep zowel op een positieve als op een negatieve manier een hele sterke impact hebben op het vertrouwen, en daardoor ook op de objectieve prestatie van hun teamgenoten.